Seksuele intimidatie? Wat kunnen we er tegen doen?

Deze pagina is voor het laatst bijgewerkt op: 09-08-2023

Hoe kunnen werkgevers optreden tegen seksuele intimidatie?

Elke werkgever hoort een veilige werkplek aan te bieden, vrij van seksuele intimidatie. In Nederland is dat wettelijk voorgeschreven voor ieder bedrijf, groot én klein. Ook vanuit puur zakelijk oogpunt is het erg verstandig, want seksuele intimidatie heeft economische gevolgen.

De Arbowet verplicht de werkgever tot preventief beleid. Psychosociale arbeidsbelasting en stress die voortkomen uit directe en indirecte discriminatie, seksuele intimidatie, agressie en geweld moeten zo veel mogelijk beperkt worden. In de wettelijk verplichte Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) moeten risico’s op dit terrein in kaart worden gebracht.

Ondanks deze al lang bestaande wettelijke verplichtingen zagen verschillende grote organisaties zich in het recente verleden in verlegenheid gebracht door onthullingen over #MeToo-misstanden. Daarom publiceerde de regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag in mei 2023 een handreiking met 29 aanbevelingen. De kern daarvan is: wees voorbereid en handel niet overhaast.

Om het risico van seksuele intimidatie op de werkplek te verminderen, worden een aantal maatregelen aanbevolen:

Voer een duidelijk beleid inzake seksuele intimidatie

Stap 1 is: weet wat je moet doen als organisatie voordat er een melding komt. Investeer in kennis over seksuele intimidatie bij hoger management, leidinggevenden en vertrouwenspersonen.

Het beleid moet schriftelijk zijn vastgelegd en kenbaar zijn voor alle betrokkenen, bijvoorbeeld in een personeelshandboek of op intranet. Sommige cao's kennen bijlagen met protocollen. Een gedragscode en een klachtenregeling kunnen er onderdeel van uitmaken, of worden zelfstandig vastgesteld en uitgedragen. In ieder geval mogen de volgende zaken niet ontbreken:

  • Een brede, duidelijke definitie van seksuele intimidatie;
  • Duidelijke bewoordingen dat seksuele intimidatie niet wordt getolereerd;
  • Verklaren dat maatregelen worden genomen tegen daders en dat het reden kan zijn voor ontslag;
  • Een onafhankelijk vertrouwenspersoon ter ondersteuning van slachtoffers;
  • Een klachtenregeling met heldere procedure;
  • Zorg dragen dat elke klacht grondig wordt onderzocht;
  • Verklaren dat iemand die een klacht indient geen nadelige gevolgen zal ondervinden.

Praktische stappen op het werk

  • Train de werknemers: houd regelmatig trainingssessies waarin wordt uiteengezet wat onder seksuele intimidatie wordt verstaan, dat werknemers het recht hebben op een werkplek vrij van seksuele intimidatie en hoe de klachtenprocedure eruitziet. Moedig werknemers aan om gebruik te maken van de klachtenprocedure wanneer seksuele intimidatie voorkomt;
  • Train afdelingschefs en managers: houd voor deze groep aparte sessies waar geen werknemers aan meedoen. Leg uit wat seksuele intimidatie is en hoe om te gaan met klachten;
  • Monitor de werkplekken: werkgevers en hun managers moeten regelmatig het bedrijf in gaan en met werknemers praten over hun werkomgeving, met open oog voor aanstootgevende posters en ander beeldmateriaal;
  • Alle klachten moeten serieus worden genomen en afgehandeld, door ze te onderzoeken. Blijkt de klacht gegrond? Dan moet er snel en effectief actie worden ondernomen.

Wat kunnen werknemers doen om seksuele intimidatie te voorkomen?

Werknemers kunnen:

  • Erop aandringen dat er een beleid is rond seksuele intimidatie op het werk;
  • Zich op de hoogte stellen van wat het beleid rond seksuele intimidatie inhoudt;
  • Zich ervan vergewissen dat hun collega's en chefs er van op de hoogte zijn;
  • Zo nodig sessies beleggen waarin dit beleid wordt besproken onder collega's;
  • Zich ervan overtuigen dat er een effectieve klachtenprocedure is;
  • Voorvallen van seksuele intimidatie daadwerkelijk rapporteren.

De FNV heeft een stappenplan over grensoverschrijdend gedrag gemaakt: wat kun je als werknemer doen als je grensoverschrijdend gedrag opmerkt of meemaakt? Hierin is ook aandacht voor stappen die een ondernemingsraad (OR) kan zetten en wat de werkgever moet doen. De OR heeft ook een taak bij het uitbannen van seksuele intimidatie op de werkplek. Dat vind je terug in de Wet op de Ondernemingsraden.

Wat kan ik doen als ik seksueel wordt geïntimideerd, belaagd of aangerand?

Seksuele intimidatie kan beangstigend zijn. Misschien weet je niet wat je moet doen om te zorgen dat het ophoudt, of tot wie je je kan wenden voor hulp. Je kunt bang zijn je baan te verliezen, of voor reacties van collega's. Die angst is normaal. Als je al een tijd lang slachtoffer bent van seksuele intimidatie, maar ook als je er maar één keer bruut mee bent geconfronteerd, in welke vorm dan ook, het is altijd onaangenaam. Belangrijk: je hebt recht op een werkplek vrij van seksuele intimidatie en op een goede opvang als het zich toch voordoet.

Als de pleger er geen benul van heeft dat wat die heeft gedaan ongepast en onwelkom is, kun je dat luid en duidelijk kenbaar maken en precies zeggen wat je niet aan hun gedrag bevalt. Je kunt dit bij wijze van waarschuwing doen en het daar voorlopig bij laten. Je kunt ook aan je chef of een collega vragen om erbij te komen zitten als je dit tegen de pleger zegt, of je kunt vragen of zij je bericht willen doorgeven. In ieder geval heeft de pleger daarna geen excuus meer als dit onwelkome gedrag zich herhaalt.

Als seksuele intimidatie is voorgevallen en er is op je werk een beleid tegen dit gedrag, zorg er dan voor dat je die regels in acht neemt. Zorg er ook voor dat je de juiste mensen, zoals aangegeven in die beleidsregels, erbij betrekt om je te helpen de juiste procedure te volgen. Dat kan een vertrouwenspersoon zijn of een arbo-arts.

Zorg ervoor dat je gegevens vastlegt (tijd en plaats van voorval en dergelijke) en zo nodig getuigen of bewijsmateriaal. Probeer uit te vinden of collega's ook lastiggevallen worden. Samen sta je sterker. Je kunt ook de ondernemingsraad (vertrouwelijk) informeren. Als er op je werk geen adequaat beleid is om seksuele intimidatie tegen te gaan, richt je dan met je klacht tot je directe leidinggevende. Is je directe chef de pleger, ga dan naar diens baas. Het is belangrijk dat de directie van je bedrijf op de hoogte is dat seksuele intimidatie voorkomt.

De werkgever is verplicht om een veilige werkplek te bieden, ook wat betreft seksuele intimidatie. Als je gestraft wordt voor je melding of als de overlast doorgaat, rapporteer dan opnieuw.

Als je bedrijf niet op een bevredigende manier omgaat met je klacht, kun je overwegen om de zaak naar buiten te brengen via pers en (sociale) media of een melding te doen bij de arbeidsinspectie. Andere mogelijkheden zijn juridische stappen ondernemen tegen de pleger of het bedrijf volgens het civiel recht of via het strafrecht. Voor dat laatste moet je aangifte doen bij de politie. Je hoeft daarvoor geen lichamelijk letsel aan te tonen. De meest voorkomende schade die slachtoffers oplopen is emotioneel en psychisch van aard.

Ditzelfde geldt ook als je zelfstandige bent en seksueel bent belaagd door bijvoorbeeld een klant of leverancier. Je kunt ook de hulp van de vakbond inroepen. De FNV heeft een vertrouwenstelefoon voor iedereen die te maken heeft met grensoverschrijdend gedrag.

De inzet bij juridische stappen kan zijn:

  • Een hernieuwde aanstelling als je je baan kwijtraakte;
  • Uitbetaling van gederfde inkomsten, gemiste opslag of andere beloningen;
  • Schadevergoeding voor psychische stress;
  • Een vergoeding van de kosten voor de advocaat en de proceskosten.

Wat kunnen vrienden, familie en anderen doen?

Het is bij seksuele intimidatie op het werk soms moeilijk om vrienden, familie en zelfs geliefden in vertrouwen te nemen. Soms omdat er een zwaar stigma op rust ('ze vroeg er om'). Slachtoffers kunnen zichzelf verwijten aanleiding gegeven te hebben ('had ik maar niet..'). In andere gevallen omdat slachtoffers emotioneel en psychisch beschadigd kunnen zijn, zeker in gevallen waar seksuele intimidatie uiteindelijk op verkrachting uitdraait.

Hoe dan ook, het is belangrijk om een veilige ruimte te hebben om deze ervaring te kunnen bespreken waar ook nuttige informatie beschikbaar is, naast de broodnodige emotionele en praktische bijstand. Een vertrouwenspersoon kan deze ruimte bieden. Er zijn ook opvangcentra die deze diensten bieden, ook per chat en telefoon, bijvoorbeeld het Centrum Seksueel Geweld. Adviesgesprekken en therapiesessies kunnen ook uitkomst bieden.

Waar mogelijk is het belangrijk om deze ervaringen met vrienden en familie te delen, te vertellen wat je overkomen is en wat je bezighoudt, in plaats van het allemaal in je eentje proberen te verwerken.

Het kan lang duren om te herstellen van seksuele aanranding. Heb geduld en zoek (deskundige) steun. Zie bijvoorbeeld Slachtofferwijzer.nl. Als iemand uit je omgeving slachtoffer is geworden van seksuele intimidatie, aanranding of verkrachting, wees dan zo behulpzaam als maar kan. Luister en bied hulp als ze iets nodig hebben. Weet dat ze getroffen zijn door iets waar ze niet om hebben gevraagd en dat hoogst onwelkom, bedreigend en potentieel gevaarlijk was op een plek waar ze zich veilig mochten wanen. Laat hen weten dat je ze steunt. Lees ook de tips van het Centrum Seksueel Geweld.

Wees voorbereid

Het is natuurlijk onmogelijk om te voorspellen waar en wanneer op het werk seksuele intimidatie zich zal voordoen. Elke situatie is weer anders. Toch kun je alert en voorbereid zijn. Al is er geen 100 procent garantie dat je seksuele intimidatie kunt voorkomen, een beetje oppassen is niet verkeerd. Als je je in een situatie bevindt waarin je je onder druk gezet voelt, onthoud dan dat dat niet jouw schuld is. De volgende tips kunnen je wellicht helpen om ongeschonden de dans te ontspringen:

  • Vanaf het vroegste signaal, wees standvastig en confronteer degene die de avances maakt.
  • 'Ik voel me ongemakkelijk als je ...': korte zinnen en praktische voorbeelden geven, werkt het best.
  • Als je iemands gedrag niet helemaal vertrouwt, houd de gebeurtenissen dan nauwkeurig bij. Schrijf ze op vanaf het begin van ongemak. - Houdt het ongewenste gedrag aan, rapporteer het dan.
  • Als je ongelukkig bent met het optreden of ongewenst gedrag vermoedt van een collega, werkgever, klant etc., probeer dan een-op-een - situaties te vermijden. Neem een of twee collega's mee naar meetings achter gesloten deuren.
  • Als je je in een situatie ongemakkelijk voelt, excuseer je dan en vertrek. Een alternatief is om een collega die je wel vertrouwt mee te nemen of erbij te halen.
  • Kaart bij je leidinggevende aan als je je onveilig voelt bij woon-werkverkeer of dienstreizen. Bijvoorbeeld als je laat met het openbaar vervoer moet, of je auto ver weg geparkeerd staat of als je alleen moet afsluiten. De werkgever kan dan iets regelen, zoals een taxi of een ander rooster.
  • Als je je bedreigd voelt in een potentieel gevaarlijke situatie, aarzel dan niet om hardop om hulp te roepen. Dat kan de toestand drastisch veranderen.

Tips voor op zakenreis

  • Als je op klantenbezoek gaat, zorg er dan voor dat je vrienden en familie weten waar je naartoe gaat, hoe je gaat en waar je zult verblijven.
  • Zorg ervoor dat je familie je kan bereiken en dat je mobieltje of andere apparatuur het doet.
  • Zorg ervoor dat je snel en betrouwbaar berichten kunt versturen.
  • Doe van tevoren een terreinverkenning van de plek waar je naartoe gaat, bijvoorbeeld door online research.
  • Weet hoe je snel uit de situatie kan wegkomen waar je naartoe gaat en waar vervoer beschikbaar is.
  • Als je ver weg bent van huis of in het buitenland, zorg er dan voor dat je alarmnummers hebt waar je op kunt terugvallen, zoals de lokale politie.

Meer informatie

Wil je concrete handvatten voor het aanpakken van seksuele intimidatie op jouw werk? Bekijk dan de Wegwijzer Seksuele Intimidatie. Deze heeft onderzoeksorganisatie TNO opgesteld in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

 
Loading...