De cao

De cao, de collectieve arbeidsovereenkomst, regelt onder andere je pensioen, vakantiedagen en werktijden. Wat is jouw cao, waar kun je die vinden, geldt een bedrijfstak-cao voor iedereen in de sector en wie zorgt dat de cao wordt toegepast?

Arbeidsvoorwaarden

Cao staat voor: collectieve arbeidsovereenkomst. 'Collectief' wil zeggen dat hij geldt voor alle werknemers in een hele bedrijfstak of in een bedrijf. In een cao staan afspraken over arbeidsvoorwaarden, bijvoorbeeld:

  • werktijden;
  • beloning (de salarisschalen);
  • vakantiedagen;
  • pensioenregelingen;
  • regels voor overwerken;
  • regelingen voor ziekte en ongevallen;
  • veiligheid van werknemers;
  • ontslagregelingen (bijvoorbeeld opzegtermijn);
  • zwangerschapsverlof en ouderschapsverlof;
  • kinderopvang;
  • scholing.

Cao is gunstig

Over arbeidsvoorwaarden bestaan ook allerlei wetten. Maar de afspraken in een cao zijn vaak gunstiger dan die in de wet. Zo wordt in de cao vaak een hoger loon afgesproken dan het minimumloon, of meer vakantiedagen dan het wettelijke minimum. Ook staan in een cao afspraken die niet in de wetten staan, bijvoorbeeld over mogelijkheden om een opleiding te volgen. Als er een cao is, geldt deze in plaats van de wet.

Vakbondsleden hebben invloed

Een cao is een afspraak tussen werknemers en werkgevers. Een cao wordt afgesloten door vakbonden en de werkgever of werkgeversorganisaties. Als je lid bent van een vakbond heb je invloed op het cao-overleg.

Voorafgaand aan het cao-overleg bespreekt een vakbond met zijn leden de gewenste voorstellen voor een nieuwe cao. Loon is een belangrijk onderwerp, maar bijvoorbeeld ook werkzekerheid, pensioenen en gezond werken. Vaak houdt een vakbond een enquête onder zijn leden en overige werknemers om erachter te komen welke onderwerpen het belangrijkst worden gevonden.

Wanneer de vakbonden met de werkgevers overeenstemming over een nieuwe cao hebben bereikt, kunnen vakbondsleden stemmen of ze daarmee akkoord gaan. Als er geen meerderheid voor een voorstel is, gaat de vakbond opnieuw onderhandelen of begint met acties.

Niet-vakbondsleden ook onder cao

Als er een cao is afgesproken, geldt deze voor alle werknemers in het bedrijf. Bij een bedrijfstak-cao is het maatgevend of de werkgever er aan gebonden is door lidmaatschap van de werkgeversvereniging. De partijen die een cao hebben afgesloten, kunnen de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vragen of de cao voor de gehele bedrijfstak gaat gelden, zodat ook werkgevers die geen lid zijn van een werkgeversvereniging de cao moeten toepassen. De cao wordt dan algemeen verbindend verklaard door de minister. Veel bedrijfstak-cao's zijn algemeen verbindend verklaard en gelden dus voor iedereen in een bedrijfstak.

Beter dan de cao, dat mag

De afspraken in een cao hebben meestal een minimumkarakter. Dat betekent dat een werkgever wel méér mag betalen dan in de cao staat, of betere regelingen treffen, maar niet minder of slechter. Zo'n regeling moet dan wel voor alle werknemers gelden. Heel soms staat er expliciet in de cao dat het niet meer mag zijn. 

Cao en je eigen arbeidsovereenkomst

Als werknemer sluit je met je werkgever een individuele arbeidsovereenkomst af. Daarin staan afspraken die alleen voor jou gelden en vaak wordt er verwezen naar de cao. Mochten er in de arbeidsovereenkomst afspraken staan die niet overeenkomen met de cao, dan gelden de cao-afspraken.

Geen cao?

Als er geen cao van toepassing is op jouw bedrijfstak of je bedrijf, dan maak je samen met je werkgever afspraken over je arbeidsvoorwaarden. Daarbij gelden de algemene regels van de arbeidswetgeving. Deze staan onder andere in de Wet minimumloon, de Arbeidstijdenwet, de Arbeidsomstandighedenwet, de Wet arbeid en zorg en het Burgerlijk Wetboek. Het beste kun je deze afspraken schriftelijk vastleggen in een individuele arbeidsovereenkomst, maar dat is niet verplicht.

Veelgestelde vragen over cao's

Onder welke cao val ik?

Als je niet weet of je onder een cao valt, vraag het dan na bij je werkgever. Hij moet het weten. Sterker nog, het moet in je arbeidscontract staan onder welke cao je valt. Bij je werkgever checken doe je het beste zelf. Of check in onze CAOWijzer.

De Loonwijzer-enquête kan de weg wijzen om uit te vinden onder welke cao je valt. Vul de eerste paar schermen in over sector en beroep. Vervolgens geef je in de loonenquête aan dat je wél onder een cao valt. Je krijgt dan keuze-opties die passen bij je sector en beroep.

Mijn cao, waar vind ik die?

Je werkgever is verplicht je de cao ter inzage te bieden. Je kan hem ook vinden in onze CAOWijzer.

Wat verdien ik netto onder mijn cao?

Wil je weten wat je netto verdient volgens een bepaalde cao? Voor veel cao's kan dat. Klik de juiste cao aan in de Bruto/Netto-Check en reken zelf uit wat je moet verdienen.

Ik val niet onder een cao. Is dat erg?

Nee. De basisrechten op het gebied van werk en inkomen zijn in de wet geregeld.

Wel is het zo dat in bijna alle cao's iets meer rechten zijn opgenomen dan de wet biedt. Wil je daarom liever wel een cao? Tachtig procent van de werknemers in Nederland valt onder een cao. Overleg eens met je collega's, praat met de ondernemingsraad en met de vakbond in je sector. Of je meer verdient met een cao hangt helemaal van je beroep af. Doe ook de Salaris Check.

Is er verschil tussen cao's?

Ja, sommige cao's beslaan een paar honderd bladzijden, met vaak heel gedetailleerde afspraken. Daar zit dat ook vaak een pensioenreglement bij, of het reglement van een opleidingsfonds. Andere cao's tellen maar zo'n vijftien pagina's. Er zijn bijna duizend cao's in Nederland.

Er is ook nog een ander verschil. Sommige cao's zijn van toepassing op werkgevers en werknemers in een hele bedrijfstak, zoals bij voorbeeld de bouw-cao of de cao voortgezet onderwijs. Dan kan het meteen om vele tienduizenden werknemers gaan. Andere cao's zijn alleen van toepassing op de onderneming. De Philips-cao is daar een voorbeeld van. Een ondernemings-cao wordt door de vakbonden afgesloten met die ene werkgever. Bij een bedrijfstak-cao onderhandelen één of meer werkgeversverenigingen met de vakbonden.

Geldt een bedrijfstak-cao voor alle werkgevers in de sector?

Vaak wel. Dan is die cao algemeen verbindend verklaard door de minister van Sociale Zaken. Cao-partijen vragen dan als de cao tot stand is gekomen samen een algemeenverbindendverklaring (AVV) aan. Als die verleend wordt, moeten ook werkgevers die niet bij de werkgeversvereniging zijn aangesloten zich aan de cao-bepalingen houden.

Geldt een bedrijfstak-cao voor alle werknemers in de sector?

Ja, het is niet relevant of je lid bent van een vakbond die over de cao heeft onderhandeld. Alleen in het geval dat je werkt bij een ongeorganiseerde werkgever en de cao is niet algemeen verbindend verklaard, is de cao niet van toepassing.

Mijn cao liep maar tot 1 januari van dit jaar. Wat nu?

Dikke kans dat de bonden en de werkgeversorganisaties nog aan het onderhandelen zijn over een nieuwe cao. Daarom is in de meeste cao's een bepaling opgenomen dat de cao na afloop nog een jaar geldig is. Dan blijven alle bepalingen van kracht. Een eventuele loonsverhoging in de nieuwe cao wordt dan met terugwerkende kracht alsnog uitbetaald. Zie onze CAOWijzer.

Mag mijn werkgever meer betalen dan in de cao staat?

Ja, de meeste cao's hebben een minimumkarakter. Dat betekent dat werkgevers wel méér, maar niet minder mogen betalen. Het is wel zaak om binnen het bedrijf dezelfde maatstaven aan te houden. Anders kan er sprake zijn van ongelijke beloning. Zie Gelijk loon.

Zijn alle belangrijke zaken in de cao gedekt?

Dat hang van de cao af. Maar bij bedrijfstak-cao's komt het regelmatig voor dat bepaalde onderdelen per bedrijf moeten worden uitgewerkt in overleg met de bond of met de ondernemingsraad. Dan kan maatwerk geleverd worden, bijvoorbeeld over werktijden of over scholingsplannen.

Is een arbeidsvoorwaardenreglement hetzelfde als een cao?

Juridisch niet, maar in de praktijk komt het dicht bij elkaar in de buurt. Bij kleine of middelgrote bedrijven waar geen bedrijfstak-cao geldt, gebeurt het soms dat de werkgever een arbeidsvoorwaardenreglement vaststelt. Dat mag. Ook komt het voor dat de ondernemingsraad met de werkgever onderhandelt over de arbeidsvoorwaarden, waaronder de loonsverhoging.

Wie zorgt er voor dat de werkgever de cao goed toepast?

Daar moet je uiteindelijk zelf voor zorgen. Desnoods door naar de rechter te stappen als je werkgever in overleg met jou niet wil toegeven. Als je vakbondslid bent, kun je de vakbond om hulp vragen.

De ondernemingsraad heeft wettelijk de plicht om de naleving van de cao te bevorderen. Maar de OR mag niet in het geweer komen voor individuele werknemers. Er zijn gevallen bekend waar de OR met succes via de rechter naleving van de cao wist af te dwingen.

In sommige sectoren hebben de betrokken werkgevers- en werknemersorganisaties samen een soort cao-politie ingesteld, al dan niet tijdelijk. Dat is bijvoorbeeld gebeurd in de uitzendbranche en in het beroepsgoederenvervoer.

In andere gevallen zijn het de vakbonden die cao-nalevingsacties organiseren. Maar er zijn veel minder nalevingsacties dan er cao's zijn.

Is het verstandig lid te worden van een vakbond?

Lid zijn van een vakbond kost gemiddeld 16 euro per maand, aldus de FNV. Vakbonden bieden hun leden veel, waaronder kortingen op verzekeringen, maar waar het bij een vakbond vooral om gaat, is:

  • onderhandelingen over je cao. Er wordt wel eens gezegd: de vakbonden zijn té succesvol. Dat komt omdat ze voor elkaar hebben gekregen dat ook iedereen die niet lid is, wel profiteert van hun onderhandelingen. Dus waarom zou je nog lid worden? Vergeet niet dat een vakbond leden nodig heeft om sterk te staan. Bovendien raadplegen vakbonden hun leden bij cao-onderhandelingen. Als je lid bent, heb je stemrecht en kun je dus meebeslissen of de uitkomst van een cao-onderhandeling voldoende is, of dat de vakbondsonderhandelaars opnieuw aan de slag moeten;
  • vakbonden onderhandelen niet alleen over cao's. Ook bij reorganisaties of dreigend ontslag proberen ze te zorgen voor zo gunstig mogelijke regelingen voor de werknemers. Opnieuw geldt: hoe meer leden, hoe sterker ze staan;
  • met het geld voor je lidmaatschap draag je bij aan de stakingskas van de vakbond. Mochten onderhandelingen met werkgevers echt op scherp komen te staan en de bonden roepen een staking uit om de eisen kracht bij te zetten, dan krijg je als vakbondslid de niet-gewerkte tijd betaald uit de stakingskas;
  • als vakbondslid krijg je bij een individueel conflict met je werkgever juridische hulp van de vakbond;
  • als vakbondslid kun met al je vragen over salaris en arbeidsvoorwaarden terecht bij de vakbond.

Meer informatie

Meer over cao's vind je op de websites van:

Meer weten over vakbonden? Lees daarvoor onze pagina Vakbonden, wat heb je eraan?.

Vergelijk je salaris

 
Loading...